-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1. System sÄ…downictwa w Polsce.
Zgodnie z polską Konstytucją każdy, kto znajduje się pod władzą RP (zarówno obywatel
polski, jak i cudzoziemiec) ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
Prawo każdego do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy w rozsądnym
terminie przez niezawisły i bezstronny sąd gwarantuje również Konwencja o Ochronie
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, której Polska jest stroną.
1.1. Rodzaje sądów.
Wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawują: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy
administracyjne oraz sÄ…dy wojskowe.
1.1.1. Sąd Najwyższy (SN).
Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie
orzekania. W sprawach karnych SN jest właściwy do rozpatrzenia kasacji, będącej
środkiem zaskarżenia prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postę-
powanie w sprawie. Prawo określa sytuacje i rodzaje spraw, w których wniesienie kasa-
cji nie jest możliwe. W postępowaniu cywilnym odpowiednikiem kasacji jest skarga
kasacyjna, która przysługuje od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego
wyroku w niektórych rodzajach spraw lub od określonych prawem rodzajów postano-
wień. Kasacja i skarga kasacyjna musi zostać sporządzona przez adwokata lub radcę
prawnego.
Sąd Najwyższy nie rozpoznaje ponownie sprawy, lecz bada, czy sądy powszechne
w sposób prawidłowy zastosowały prawo wydając zaskarżone orzeczenie.
1.1.2. Sądy powszechne rejonowe, okręgowe, apelacyjne.
Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Sprawują one wymiar
sprawiedliwości w zakresie nienależącym do pozostałych sądów (administracyjnych,
wojskowych oraz SN) i rozstrzygają wiele rodzajów spraw: cywilne, rodzinne, nieletnich,
sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, gospodarcze, upadłościowe,
sprawy karne, o wykroczenia i penitencjarne. Prowadzą one również księgi wieczyste
i rejestry. Sądy dzielą się na wydziały zajmujące się określonymi rodzajami spraw, np.
wydział cywilny, karny, rodzinny i nieletnich. W niektórych sądach rejonowych działają
wydziały grodzkie, które rozpoznają sprawy o wykroczenia, a także drobne sprawy
karne i cywilne.
77
Rozdział IX
Postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne, a więc osoba niezadowolona z rozstrzygnięcia
sądu pierwszej instancji ma prawo wniesienia odwołania, zwanego w przypadku odwo-
łania od wyroku apelacją, do sądu drugiej instancji. Sąd drugiej instancji (odwoławczy)
może utrzymać w mocy lub zmienić zaskarżone orzeczenie, może też uchylić je i przekazać
sprawÄ™ do ponownego rozpoznania sÄ…dowi pierwszej instancji. SÄ…dem pierwszej instancji
jest sąd rejonowy lub okręgowy w zależności od rodzaju sprawy. Aby postępowanie przed
sądem mogło się rozpocząć, konieczne jest wniesienie pisma procesowego pozwu, aktu
oskarżenia do właściwego sądu. Pozew można złożyć bezpośrednio w sądzie lub przesłać
listem poleconym. W sprawach cywilnych najczęściej sądem właściwym jest sąd miejsca
zamieszkania pozwanego, a w sprawach karnych sąd miejsca popełnienia przestępstwa.
Sądy rejonowe znajdują się we wszystkich większych miejscowościach. W dużych mia-
stach, np. Warszawie, Aodzi, czy Krakowie działa kilka sądów rejonowych, utworzonych dla
jednej lub kilku dzielnic. SÄ…dy rejonowe sÄ… sÄ…dami pierwszej instancji we wszystkich spra-
wach, które nie zostały zastrzeżone dla sądu okręgowego. Są to przykładowo sprawy doty-
czące praw majątkowych (gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 75 000 zł), sprawy
o alimenty, niektóre przestępstwa (np. kradzież, pobicie), a także wszystkie wykroczenia.
Sądy okręgowe znajdują się w większych miastach. Są one jednocześnie sądami drugiej
instancji (rozpoznają odwołania od orzeczeń sądów rejonowych) oraz sądami pierw-
szej instancji, np. w sprawach najpoważniejszych przestępstw, w sprawach dotyczących
praw autorskich, w sprawach o prawa majątkowych (w których wartość przedmiotu
sporu przewyższa 75 000 zł), w sprawach rozwodów, separacji, przysposobienia dzieci,
ubezwłasnowolnienia.
Sądy apelacyjne są wyłącznie sądami drugiej instancji i rozpoznają odwołania od orze-
czeń sądów okręgowych wydanych w pierwszej instancji. Jest ich 11.
Uwaga: Językiem urzędowym przed sądami powszechnymi jest język polski. Osoba
niewładająca w wystarczającym stopniu językiem polskim ma prawo do występowania
przed sądem w znanym przez nią języku i bezpłatnego korzystania z pomocy tłumacza.
Pełna lista sądów powszechnych zawierająca adresy i numery telefonów jest dostępna
na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (www.ms.gov.pl).
Sądy administracyjne sprawują kontrolę nad działalnością administracji publicznej
pod względem zgodności z prawem. Są one właściwe w wielu sprawach związanych
z pobytem cudzoziemców w Polsce, takich jak zezwolenia na pobyt czy wydalenie.
Postępowanie przed sądami administracyjnymi jest dwuinstancyjne.
1.1.3. Wojewódzkie sądy administracyjne (WSA)
Wojewódzkie sądy administracyjne, których jest w Polsce 14, są sądami pierwszej
instancji i rozpatrują skargi na decyzje i postanowienia organów administracji, jeżeli
w danej sprawie wyczerpane zostały dostępne środki zaskarżenia. Dotyczą one najczę-
ściej decyzji lub postanowień wydanych przez organ administracyjny drugiej instancji,
a także bezczynności organów administracji. Skargę należy wnieść do sądu właściwego
ze względu na siedzibę organu administracji, który wydał zaskarżoną decyzję lub
78
Agata Foryś: Ochrona prawna wybrane zagadnienia. Rozdział IX
postanowienie, np. w przypadku skargi na decyzję Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziem-
ców mającego siedzibę w Warszawie właściwy będzie WSA w Warszawie.
Sąd administracyjny nie może zmienić zaskarżonej decyzji. Może natomiast oddalić
skargę (jeśli uzna, że decyzja została wydana zgodnie z prawem), uwzględnić skargę [ Pobierz całość w formacie PDF ] - zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- matkadziecka.xlx.pl